Εξώφυλλο του "Ξένου", Γράμματα

Ο Ξένος ήταν ένα από τα βιβλία που περίμεναν στο ράφι μου 30 χρόνια. Σε αρκετά διαφορετικά ράφια, δηλαδή, όλο αυτό το διάστημα. Δε θυμάμαι ακριβώς πότε και από πού το πήρα. Θυμάμαι ότι είχα διαβάσει πρώτα την «Πανούκλα», στα πλαίσια της πρώιμης μεταεφηβικής αναζήτησης αριστουργημάτων. Δε θυμάμαι να μου έμεινε κάτι από τη φιλοσοφία της Πανούκλας, πέρα από την πολύ άρτια τεχνικά αφήγηση του Καμί. Ίσως η αναφορά στο οπισθόφυλλο της Πανούκλας στο δεύτερο αριστούργημα του Καμί, τον Ξένο, με παρακίνησε να το πάρω. Δε θυμάμαι γιατί δεν τον διάβασα τον Ξένο όταν αγόρασα το βιβλίο. Τότε αγόραζα συχνά από τις εκδόσεις «Γράμματα»· δεν ξέρω γιατί δεν υπάρχουν πλέον αυτές οι εκδόσεις. Χωρίς να κάνουν πολύ θόρυβο, είχαν πάντα πολύ επιλεγμένους τίτλους και μου άρεσε το φορμά των βιβλίων τους. Όπως και να έχει, ο Ξένος ταίριαζε σε αυτά που αναζητώ τελευταία: σύντομα μυθιστορήματα, σταθμοί στην παγκόσμια λογοτεχνία.

Η αφήγηση ήταν πάλι πολύ δυνατή. Ό,τι και αν συμβαίνει — τετριμμένο ή όχι — περιγράφεται με τον ίδιο σφιχτό τρόπο. Είτε παρατηρεί ένα σκυλί να γλύφεται, είτε μια ομάδα ανθρώπων να κινείται απειλητικά εναντίον του, ο Καμί το αποδίδει πολύ εύστοχα και με την ίδια ένταση. Κάποιοι θα το έλεγαν μονότονα, καθώς ακόμη οι στιγμές έντασης δεν έχουν διαφορετική λογοτεχνική προσέγγιση. Αυτό λείπει από πολλούς συγγραφείς, ίσως σκόπιμα, που κρατούν κάποιες από τις λογοτεχνικές τους δεξιότητες για τα μέρη του έργου τους που θεωρούν σημαντικά.

Το βιβλίο ήταν χωρισμένο σε δύο μέρη. Το πρώτο μέρος αφορούσε μια σειρά πρόσφατων γεγονότων της ζωής του Μερσώ, ενώ το δεύτερο τον εγκλεισμό και τη δίκη. Το πρώτο μέρος διαβαζόταν πολύ εύκολα· οι σελίδες γυρνούσαν, η αφήγηση έρρεε, και ο αναγνώστης ανυπομονούσε να δει τι θα εξελισσόταν. Ο Μερσώ ζούσε τη ζωή του με μεγάλη συνέπεια, πάντα ειλικρινής προς τον εαυτό του, χωρίς όμως να τον γνωρίζει πλήρως. Πολλές φορές δυσκολευόταν να εξηγήσει τις δικές του πράξεις. Αυτό μου προκάλεσε πρόβλημα: πώς μπορεί κάποιος να ζει όλη του τη ζωή έτσι και να φτάσει σε τέτοια ηλικία, χωρίς να είχε προηγουμένως εμπλακεί σε χειρότερες καταστάσεις; Θα αναρωτιόταν κανείς αν κάτι συνέβη κάποια στιγμή στη ζωή του και τον άλλαξε. Καθώς η ιστορία εξελίσσεται, τα γεγονότα και οι εσωτερικοί διάλογοι γίνονται όλο και πιο παράλογοι, αλλά πάντα με μια περίεργη συνέπεια.

Αν και ολοκλήρωσα την ανάγνωση, δε θα μου φαινόταν παράλογο να είχα ξεκινήσει να το διαβάζω πριν από 30 χρόνια και να το άφησα στη μέση. Δυσκολεύτηκα να διαβάσω το δεύτερο μέρος, μου φάνηκε αργό και παράλογο. Είμαι πολύ μικρός να αμφισβητήσω την αξία του, αλλά δε μου άφησε κάτι περισσότερο να σκεφτώ. Ίσως πρέπει να το αναζήσω σε πολλά χρόνια πάλι, όταν το δω στο ράφι και αναρωτηθώ αν το έχω διαβάσει. Ίσως και να υπάρχουν τότε αυτές οι γραμμές να μου το θυμήσουν.