Εξώφυλλο Σημειώσεις από το "Υπόγειο", Έρμα

Και ήρθε και ο Σεπτέμβρης του 2025 και μαζί άλλη μια έκθεση στο Πεδίο του Άρεως. Είχα ήδη στο μυαλό μου τί θα αναζητούτσα. Από ψήγματα συζητήσεων με τον Ζήση, είχα αποφασίσει να ψάξω κάτι του Ντοστογιέφσκι. Μου είχε πει ότι απόδιδε την ανθρώπινη ψυχή με έναν τρόπο που δεν τον συναντάς αλλού. Αλλά τα έργα του ήταν τεράστια. Έκανα λοιπόν την φτηνή αναζητηση για κάποιο έργο λιγότερων σελίδων. Το Υπόγειο ήταν μια καλή επιλογή. Όταν μάλιστα είδα ότι ήταν διαθέσιμο από εκδόσεις Έρμα, αποφάσισα ότι αυτό θα ήταν το βιβλίο που θα έπαιρνα. Για τις εκδόσεις αυτές μου είχε μιλήσει πάλι ο Ζήσης πρίν από 3 χρόνια. Έλα που όμως αυτές οι εκδόσεις δεν υπήρχαν στην έκθεση! Ίσως είναι πολύ αριστερές για να έχουν θέση εκεί, σκέφτηκα. Παρόλα αυτά ήταν εντυπωσιακό ότι το βιβλίο υπήρχε από τουλάχιστον 5 άλλες εκδόσεις. Τέλοσπάντων, σχέδιο Β, Πολιτεία. Ομόρφη έκδοση, με μετάφραση από τη κυρία Αυγερινού που έχει μεταφράσει και το “Εμείς” από τα Ρώσικα, και επίμετρο γραμμένο από τον Φιλήμονα Πατσάκη, παλιό προιστάμενο μου. Καιρό είχα να διαβάσω βιβλίο με Σ.τ.μ. Τις εκτιμώ ιδιαίτερα ως αναγνώστης, με βάζουν καλλίτερα στο κλίμα του συγγραφέα και φαίνεται ότι ο μεταφραστής έχει ασχοληθεί σοβαρά με το έργο και την εποχή του.

Στην αρχή καθώς το διάβαζα, ένιωσα μια ταύτιση με τον τρελό αφηγητή, που έβλεπε τον κόσμο γύρω του με μια πικρή ειρωνεία και απογοήτευση. Όλα του φταίγαν, έφταίγε βέβαια και αυτός, το αναγνώριζε, αλλά το απέδιδε και αυτό στους άλλους. Όσο προχωρούσα όμως στην ανάγνωση, ένιωθα να απομακρύνομαι από αυτή τη ταύτιση. Ο αφηγητής, ρουφιέται σε μια απίστευτη παράνοια, και εμπλέκεται σε περιστατικά που δύσκολα θα μπορώ να φανταστώ. Το δείπνο με τους συναδέλφους του, η συμπεριφορά προς τον αμαξά, ο μονόλογος του με την Λίζα, η συμπεριφορά προς τον υπηρέτη του και μετά πάλι προς τη Λίζα. Θα έλεγα ότι πρόκειται για έναν κοινωνιοπαθή χαρακτήρα. Δεν ξέρω αν θα μπορούσε να ανταποκρίνεται σε κάποιον πραγματικό άνθρωπο. Επίσης, εντυπωση μου έκανε ότι στη νουβέλα ο αφηγητής φαίνεται σαν να περιγράφει κάποια πρόσφατα γεγονότα με τρομερό ειρμό και λεπτομέρεια. Δύσκολα μπορώ να φανταστώ κάποιον να ζει έτσι όλη τη ζωή του, θα ήταν εξοντωτικό. Ο αφηγητής αν και καλλιεργημένος και ευφυής, είναι βαθιά δυστυχισμένος και μοναχικός σε όχι πιστευτό από εμένα βαθμό.

Εν τέλει, το Υπόγειο είναι ένα έργο φιλοσοφικό, που εξερευνά την ανθρώπινη φύση, αλλά δε μπορώ να πώ ότι μπορώ ότι είναι ένα έργο που εμβαθύνει με αβίαστο τρόπο στην ανθρώπινη ψυχή, που ήταν αυτό που αναζητούσα. Ίσως χρειάζεται να διαβάσω και κάποιο άλλο μεγαλύτερο του έργο.